Dromen worden werkelijkheid
– In gesprek met Jan Huijgen, Shai en Christiaan
– In gesprek met Jan Huijgen, Shai en Christiaan
Al in 1993 verhuisden Jan en Maaike Huijgen hun boerderij vanuit het midden van Bunschoten, naar een stuk grond aan de rand van het dorp, dat via de Landinrichting in hun bezit was gekomen. Jan heeft zich nooit een ‘normale boer’ gevoeld. Hij zat altijd vol ideeën en zijn wens was om het boeren breder te trekken dan de landbouw alleen. De Eemlandhoeve werd dan ook veel meer dan een boerderij.
Naast de 40 Blonde d’ Aquitaine koeien die er worden gehouden voor hun kwaliteitsvlees, de uitgebreide moestuin van Joel, en het ecologische erfbeheer van Maaike, biedt de Eemlandhoeve ook ruimte om te vergaderen, te trouwen, te overnachten of streekproducten te kopen in de boerderijwinkel. In 2007 ontving boer Jan de Europese Mansholtprijs voor zijn bijdrage aan de multifunctionele landbouw en een veelzijdig platteland.
Maar dat was nog niet genoeg. Jan vertelt: ‘Het is 25 jaar terug dat ik op de grond van de Eemlandhoeve een eiland heb aangelegd. Het basisidee was: een stilteruimte creëren voor mensen die te jachtig zijn geworden: jongeren, ouderen, hoogbegaafden, mensen met een burn-out e.a.’ Jan lacht: ‘Misschien was het wel een weerspiegeling van mijn eigen onrustige geest: ik heb stilte en groene ruimte nodig om tot mezelf te komen.’ Daarna is een lang proces ingegaan met toestemmingen vragen aan de gemeente en provincie. Jan: ‘Ik heb eerst gezorgd dat deze functie in het bestemmingsplan werd meegenomen. Daarna zijn er meerdere ontwerpen voorbij gekomen, maar die voldeden niet. De vraag was: Hoe creëer je een rustplek voor iedereen, zonder terug te vallen op de klassieke ideeën, zoals een kapel? Uiteindelijk is het – in samenwerking met Shai en Christiaan van NarrativA architecten – een Natuurobservatorium geworden.’
Ergens in de totstandkoming van het idee van het Natuurobservatorium, kwam NarrativA architecten dus op het pad van Jan. Drukbezet als hij is, kan hij zich niet meer herinneren hoe en wanneer dit contact werd gelegd. ‘Er was direct een klik,’ vertelt Jan enthousiast. ‘Shai is opgegroeid in de straten van Jeruzalem en kent de Bijbelverhalen. Hij heeft een mooi en origineel ontwerp gemaakt met een bijzonder concept, gebouwd uit biobased materialen.’
Jan verhaalt nog graag zijn visie die in het ontwerp is vertaald. ‘Het Natuurobservatorium nodigt de bezoeker uit om op reis te gaan, zowel fysiek als in de geest. Het gebouw ligt op een eiland en je kunt er alleen lopend over een ‘dorpsstraat’ naartoe via de Eemlandhoeve.’ Shai van Vlijmen voegt daar aan toe: ‘In de originele plannen loop je via de Mozesbrug door het water en kom je onder het gebouw uit in een grotachtige ruimte waar tentoonstellingen gehouden kunnen worden. Uit het donker kun je via de wenteltrap stijgen naar het licht. Vanaf het souterrain kom je eerst langs de entreehal van de begane grond, waar de grote zaal zich bevindt. Vervolgens kun je doorklimmen naar het uitkijkpunt.’ Die ondergrondse entree is niet helemaal gerealiseerd – wel de verdere bovenbouw.
Artist’s impression – Natuurobservatorium; Eemlandhoeve
Het natuurobservatorium in het landschap.
Verwondering leidt tot verandering
‘In het ontwerp zit veel symboliek,’ ligt Christiaan toe. ‘Bijvoorbeeld de wedergeboorte, een stap door het water naar het licht. Ook biedt dit ontwerp met haar vorm ook een plek voor de drie levensreizen: naar boven, naar binnen en naar buiten.’
‘De binnenruimtes zijn ook bedoeld voor ingetogen stilte,’ vertelt Jan. ‘Vooraf een Tempelplein (het Eiland) en daarna een soort driedeling van een oude tempel, dat een Voorhof kende en dan het Heilige en tenslotte het Heilige der Heiligen. Stapsgewijs ga je op weg en kun je tot intieme rust komen met uitzicht op de schepping en haar betekenis. “Verwondering leidt tot verandering” is een mooie spreuk,’ voegt hij daar nog aan toe. ‘Dat lukt alleen als je uit je rationele brein tot de diepere lagen van je lijf en je ziel weet te komen.’
Shai vertelt verder: ‘Op de eerste verdieping vind je een kleine vergaderruimte, die ook gebruikt kan worden voor de techniek, wanneer er beneden in de grote zaal bijvoorbeeld een viering plaatsvindt. Op de bovenste verdieping, tenslotte, bevindt zich het uitzichtpunt, waar je 360 graden rond kan lopen met het uitzicht op de prachtige Eemvallei. De uitkijktoren is dus een buitenruimte, overdekt met een groen dak.’ Shai is trots op dit ontwerp. ‘De hoofdconstructie van het Natuurobservatorium is gebouwd uit 12 pilaren, zoals de 12 stammen van het Israëlische volk. Elke pilaar is essentieel om één geheel te creëren. Alleen met alle stammen samen houd je het dak boven je hoofd.’
Samenwerken om dromen te verwezenlijken
De samenwerking met NarrativA PRO bevalt Jan heel goed. Hij vertelt: ‘Ik werk vaak eerst met het ontwerp en de bouw in fases. Shai denkt steeds mee en toonde veel begrip en flexibiliteit tijdens het ontwerpproces. Op dit moment, bijvoorbeeld, kan ik alleen fase één bouwen: het fundament, de gelamineerde constructie en het dak. Daarna volgt fase twee voor de muren en interne afwerking, maar daarvoor moet ik eerst weer middelen verzamelen.’ Het bijzondere aan het Natuurobservatorium is namelijk dat het tot stand komt met medewerking van geloofsgemeenschappen en betrokken burgers uit de buurt. Omwonenden kunnen doneren, maar ook de handen uit de mouwen steken bij de bouw. Jan: ‘Ik vond een mooie spreuk van de beroemde architect Antoni Gaudí (van La Sagrada Familia): “Als het een goed idee is bouwen ze verder, anders stopt het wel.” Dat geeft een ontspannen gevoel bij het realiseren in fasen.’
In samenwerking met NarrativA architecten, ziet Jan zijn dromen werkelijkheid worden. Jan: ‘Het Natuurobservatorium biedt ruimte aan het verwezenlijken van een verlangen naar inspiratie, aarding, zingeving en verbinding met de natuur, medemensen en de schepper zelf. Je kunt er naar boven gaan en van het uitzicht genieten, maar je kunt je ook verdiepen via cursussen en vieringen die we gaan organiseren.’
Shai voegt hieraan toe: ‘Alles in het leven heeft verschillende lagen van diepgang. Het gedicht van Elizabeth Barrett Browning uit de 19de eeuw beschrijft het prachtig:
En elke struik, hoe gewoon ook
staat in lichterlaaie van God,
Maar enkel hij die het ziet
doet zijn schoenen uit,
De rest zit eromheen
En plukt bramen.’
—
“Earth’s crammed with heaven,
And every common bush afire with God,
But only he who sees takes off his shoes;
The rest sit round and pluck blackberries.”
― Elizabeth Barrett Browning (1850)
Vanuit de Eemhoeve had Jan eigenlijk twee dromen, vertelt hij. ‘De verdieping (met het Observatorium) en de verbreding (met de Campus). Beide dromen mogen in deze ‘oogstperiode’ gerealiseerd worden en dat stemt mij tot dankbaar zijn. We smachten op dit moment in onze tijd naar rust, ruimte, onbevangenheid en ook naar perspectief en regionale worteling. Het is mooi om zo’n plek vorm te geven en voor de volgende generaties te borgen. We zijn bezig om dit te ontwikkelen tot een Landgoed nieuwe stijl (het Eemlandgoed), en daarin passen naast de bestaande Hoeve en de Gasterije, zowel het Observatorium als de Campus. Boer en Filosoof word ik vaak genoemd: vier basiselementen hebben vorm gekregen in deze brede, multifunctionele boerderij/buurderij!’
Jan sluit af met een tip voor andere professionele organisaties die biobased ecologisch willen bouwen: ‘Wij zeggen op het platteland: “Loeren bij de Boeren”. Met andere woorden: gluren bij de buren, zodat inspirerende plekken of bouwwerken een nieuwe stijl van een tijdperk kunnen inleiden. Misschien mag dit Observatorium ook zo’n plek worden in een groene oase, die zowel qua gedurfd ontwerp als qua biobased bouwmateriaal navolging mag krijgen. Op naar een ‘Orde van Oases, met pelgrimages daartussen!’
De dakconstructie is volledig uit hout opgetrokken.