Isoleren met houtvezel en cellulose

4 dec 2023 | biobased bouwmaterialen, blog

In onze projecten maken wij zo veel mogelijk gebruik van ecologische isolatiematerialen. NarrativA is er van overtuigd dat natuurlijke materialen zorgen voor een gezonde en duurzame leefomgeving voor mens en milieu. Twee veelgebruikte isolatiematerialen in onze ontwerpen zijn houtvezel en cellulose. In deze blogpost vertellen wij graag meer over deze materialen, maar dat doen wij niet alleen. Andere professionals in de bouwsector delen namelijk graag hun kennis. Deze blogpost is tot stand gekomen in samenwerking met Warmteplan BV.
Het team van Warmteplan

Over Warmteplan

Warmteplan BV is, vanaf de jaren tachtig, van een pionier op het gebied van ecologisch bouwen uitgegroeid tot een professionele en betrouwbare isolatiepartner voor de gehele bouwkolom. Warmteplan is gevestigd te Brummen (Gld) en is opgericht in 1989. Het familiebedrijf richt zich op mens- en milieuvriendelijke isolatieproducten en verkoopt deze aan aannemers en particulieren. Daarnaast blaast Warmteplan ook zelf cellulose- en houtvezelisolatie in bij renovaties en nieuwbouwprojecten. Door deze combinatie van handel en praktijkervaring is er brede kennis over toepassing van de biobased isolatiematerialen. Bij NarrativA architecten zien we Warmteplan als een ware kennispartner. Wij raden het bedrijf regelmatig aan bij onze opdrachtgevers, wanneer men op zoek is naar een ecologisch isolatiebedrijf.

Wat is houtvezel en wat is cellulose?

Cellulose en houtvezel zijn natuurlijke, bouwbiologische grondstoffen met uitstekende isolatiewaarden. Houtvezelisolatie is een natuurproduct dat wordt gemaakt uit de reststroom van houtzagerijen en snoeiresten van duurzaam bosbeheer (uit PEFC en FSC gecertificeerd hout). De houtvezel zelf heeft een lage economische waarde maar wordt via een verviltingsproces omgezet in een kwalitatief hoogwaardig isolatiemateriaal. Cellulose isolatie, ook wel papiervlokken isolatie genoemd, is een relatief goedkope manier van isoleren die de laatste jaren aan heel wat populariteit gewonnen heeft. Het heeft uitstekende isolatiewaarden en is bijzonder milieuvriendelijk omdat het volledig gemaakt is van gerecycleerd papier. Papier bestaat grotendeels weer uit verpulpte houtvezels en daarmee is cellulose dus ook een biobased product.

Deze materialen bieden de unieke combinatie van winterisolatie, zomerkoeling, geluidisolatie en vochtregulering. Warmteplan heeft deze materialen, tezamen met internationale kenniscentra en gerenommeerde internationale producenten, gecombineerd tot complete vloer, dak en gevel concepten. Dit zijn hedendaagse concepten, berustend op vertrouwde natuurlijke principes, incl. winddichting, luchtdichting, koudebrug onderbrekende I-balken, wandverwarming en binnen- en buiten afwerking.

Diverse biobased isolatiematerialen, waaronder houtvezel en cellulose

10 belangrijke redenen

De meeste projecten van NarrativA zijn geïsoleerd met cellulose of houtvezel. In deze blogpost vertellen wij de tien voornaamste redenen waarom wij kiezen voor het werken met deze materialen.

1. Goede isolatiewaarden

Houtvezel- en cellulose-isolatie hebben hoge isolatie waarden. Dat betekent dat houtvezel en cellulose zeer goed isoleren in winter en zomer en daarmee sterk bijdragen aan besparing van energiekosten. Elk isolatiemateriaal heeft een gedeclareerde isolatiewaarde, uitgedrukt in een warmtegeleidingscoëfficiënt, de lambda-waarde. Hoe lager dit getal, des te beter de isolatiewaarde. De Lambda-waarde van houtvezeldekens is 0,036 W/mK, van houtvezelplaten 0,039 à 0,044 W/mK en van cellulose 0,037 W/mK.

2. Winter- en zomerisolatie

Het is niet alleen belangrijk dat er geïsoleerd wordt om in de winter de warmte binnen te houden en zo weinig mogelijk energie te verbruiken. Het is minstens zo belangrijk om de zomerse warmte buiten te houden (onder het dak en achter de gevelbekleding kan de temperatuur heel hoog oplopen naar 70 à 80 graden). De Lambda-waarde van een isolatiemateriaal zegt daarom niet alles, ook moet je letten op de warmtecapaciteit. Het binnendringen van de warmte kan in een goed geïsoleerde constructie met voldoende warmtecapaciteit eenvoudig uitgesteld worden (faseverschuiving) tot wel 12 à 18 uur. Koelen verbruikt zeer veel energie. Relatief gezien meer dan verwarmen in de winter. Houtvezel en cellulose beschikken over een hoge thermische massa om zowel in de winter als in de zomer het comfort in het gebouw aangenaam te houden bij zo weinig mogelijk energieverbruik. Lees hierover ook ons artikel over faseverschuiving in het vakblad Bouwwereld.

Proefopstelling om het verschil in warmtedoorslag inzichtelijk te maken.

3. Geluidsisolatie

Houtvezel en cellulose bieden een zeer goede geluidsisolatie en aangename akoestiek in de ruimte. Cellulose geeft daarbij de allerbeste waarden. Cellulose bereikt bij plafonds gevuld met 220mm isolatiemateriaal een betere geluidsisolatie dan plafond met 220mm minerale wol (test TGM Wenen: nr. VA AB 11961). Dus waar geluidisolatie een belangrijke rol speelt heeft cellulose de voorkeur. Om deze reden wordt cellulose ook veel gebruikt voor akoestisch spuitwerk in kantoren en winkels. De uitstekende geluidsabsorptie zorgt voor een plezierige akoestische beleving van elke ruimte. Recent heeft AcoustIQ BV (een zusterbedrijf van Warmteplan) deze biobased akoestische oplossing, genaamd Sprayplan, laten opnemen in de Nationale Milieu Database (NMD).

Geluidsisolatietest met verschillende isolatiematerialen

4. Uitstekende vochtregulatie

Er zijn geen betere producten dan houtvezel en cellulose om met vocht om te gaan in de isolatie, zodat dit geen schadelijke gevolgen voor isolatie en constructie heeft. Het is niet alleen zeer waterdamp-doorlatend, maar kan ook vochtigheid bufferen. Het is met deze producten goed mogelijk om zonder dampremmer te werken en een goede vochthuishouding te creëren. Houtvezel en cellulose nemen het vocht als damp op in de vezels (kunstmatige producten doen dit niet) en verspreiden het over het materiaal zodat het gemakkelijk uitademt uit de dampopen constructie. Hierdoor is er wel sprake van een theoretisch dauwpunt maar wordt deze in de praktijk door het materiaal zelf al opgelost.

5. Vormvast en vormbaar

Zowel houtvezel als cellulose zijn in plaatmateriaal (isolatiedekens) alsmede in vlokkenvorm te verkrijgen. Isolatiedekens worden met een geringe overmaat in de constructie geklemd. Houtvezel isolatiedekens blijven in vorm zonder dat het naast inklemmen ook mechanisch bevestigd moet worden. Houtvezel isolatieplaten zijn hard en stevig, waardoor deze platen gebruikt kunnen worden als dekkende laag om een constructie af te schermen.

Bij het gebruik van cellulose wordt juist vaker gebruik gemaakt van inblaasbare vlokken. De vlokken worden onder spanning ingeblazen in holle ruimtes in de constructie. Door de juiste inblaasdruk en met voldoende ervaring zijn de vlokken in alle hoeken te krijgen. Door deze eigenschap zijn de vlokken ook zeer geschikt voor na-isolatie van oudere scheve constructies of rondom ronde sporen. Isolatiedekens zouden niet optimaal de holle ruimtes vullen en met vlokken dit wel lukt. Door de stabiliteit van het materiaal blijft het na inblazen de eigen vorm behouden en vult het geheel de ruimte zodat er geen luchtkamers ontstaan.

Een prefab houtskeletbouw (HSB) gevelelement inblazen met cellulose isolatie.

6. Gering snijverlies

Doordat het materiaal in dekens en platen klemmend wordt aangebracht met een goede vulling is er nagenoeg geen afval. Zachte materialen zijn makkelijker in de omgang en hebben minder snijverliezen. Ook kleinere stukken zijn weer goed in de constructie aan te brengen. Het inblazen van isolatiemateriaal zoals cellulose of houtwolvezels geschiedt uiteraard zonder afval.

7. Gemakkelijk en snel te verwerken

De platen en dekens zijn eenvoudig met regulier houtbewerking-gereedschap te verwerken en zijn ten gevolge van hun vormvastheid snel en eenvoudig aan te brengen. De cellulosevlokken worden ingeblazen en vullen gemakkelijk en snel alle hoeken en gaten van de te vullen vakken. Moet je veel isoleren in een project, dan is inblazen de meest efficiënte manier van isoleren. Wist jij bijvoorbeeld dat alle gevels en daken van onze Houten woning in de polder binnen één werkdag door slechts twee man zijn geïsoleerd!

Prefab HSB gevelelement inblazen met cellulose vraagt minder verwerkingstijd.

8. Natuurlijk duurzaam

De houtvezel- en cellulose-isolatiematerialen zorgen niet alleen voor natuurlijke duurzaamheid, maar zijn ook natuurlijk duurzaam*. Deze zijn gemaakt van hernieuwbare grondstoffen met een hoge bijdrage aan het milieu (CO2-negatief), te hergebruiken, te recyclen of (onschadelijk) terug te geven aan de natuur (C2C = cradle-to-cradle).

* Additieven
Veel biobased bouwmaterialen zijn helaas niet 100% van natuurlijke bron, maar bevatten een klein aandeel hulpstoffen (additieven).
Harde houtvezelplaten zijn meestal voorzien van een lijmstof, bijvoorbeeld polyurethaanlijm (PU). Deze PU-lijm maakt de plaat steviger en verhoogt de brandwerendheid. Harde houtvezelplaten, bedoeld voor de buitenkant van een gevel- of dak-pakket, zijn ook behandeld met een parafine wax zodat deze platen waterafstotend zijn. Het gehalte kunstmatige toevoegingen in houtvezelplaten bedraagt ongeveer 5%. Ter vergelijking, dat is nog altijd 95% minder kunstmatige grondstoffen dan een PIR-isolatieplaat.

Additieven die traditioneel vaak worden toegevoegd aan cellulose isolatie zijn boorzuur, borax of magnesiumsulfaat. Er wordt tussen de 5 en 12 procent toeslag stoffen toegevoegd. De behandeling met zouten maakt cellulose onaantrekkelijk voor ongewenst gedierte, beschermt tegen schimmel bij eventueel overtollig vocht (lekkage e.d.) en maakt het isolatiemateriaal brandvertragend. Momenteel is er ook cellulose met milieuvriendelijker additieven zoals klei leverbaar (ook bij Warmteplan), waarmee de milieuscore nog verder verbeterd wordt, echter de brandwerendheid en schimmelwerendheid wel wat afneemt. Hiermee gedraagt het zich meer als ingeblazen houtvezels: deze hebben doorgaans ca. 5% ammoniumsulfaat als additief.

Enkele cellulose fabrikanten, zoals Thermofloc, leveren ook boraatvrije cellulose. De brand- en schimmelwerendheid van dit product is echter ondermaats voor sommige toepassingen.

Regenzeker onderdak van Gutex Ultratherm op het NarrativA passiefhuis in Haarlem.

9. Comfort verhogend

Duurzame biobased isolatiematerialen zorgen voor meer comfort en een gezonder binnenklimaat in huis. Vanuit het perspectief van gezondheid is er reden om biobased materialen te prefereren boven conventionele isolatiematerialen. Natuurlijke materialen met hun specifieke eigenschappen als houtvezel- en cellulose-isolatie werken comfort verhogend: ’s winters warm, ’s zomers koel, dag en nacht stil en een constante luchtvochtigheid. Comfort is een gevoel, geen techniek, vandaar dat dit lastig in cijfers uit te drukken is. Gelukkig gingen vele anderen ons voor en spreken de ervaringen voor zich.

Houtvezel en cellulose, een goede investering, ook voor renovatie.

10. Goede investering, bewezen oplossing

Meestal is isoleren een eenmalige investering (geen kostenpost!). Met houtvezel en cellulose investeer je in een gezond en comfortabel binnenmilieu én in bewezen bouwfysisch veilige constructie met een zeer lange levensduur. Ook financiële instanties, zoals de Triodos Bank, stimuleren de keuze voor biobased bouwen omdat zij er in geloven.

De komende jaren moeten er een hoop bestaande woningen verduurzaamd worden. Dit is de kans om het echt goed te doen. Dit is niet alleen fijn voor de bewoners en voor een betere kwaliteit van het binnenklimaat maar het is ook goed voor het milieu en een lage CO2 footprint. Heb jij (ver)bouwplannen? Neem gerust contact met ons op om vrijblijvend kennis te maken.

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Maandelijks ontvang je onze update over bestaande en nieuwe projecten. Zo krijg je een kijkje in de keuken van ons architectenbureau. Laat je inspireren tot het creëren van jouw droomhuis!